مدل کسب‌وکار (Business Model) چیست؟ راهنمای جامع و کامل

در دنیای کسب‌وکار، اصطلاحات و مفاهیم متعددی وجود دارد که درک صحیح آن‌ها برای موفقیت هر سازمانی ضروری است. یکی از این مفاهیم کلیدی که از اهمیت بالایی برخوردار بوده مدل کسب‌وکار است. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که مدل کسب‌وکار چیست و چه نقشی در موفقیت یک کسب‌وکار ایفا می‌کند؟ در این مقاله به بررسی مفاهیم پایه و انواع مختلف مدل‌های کسب‌وکار می‌پردازیم تا بتوانیم آشنایی لازم با مدل کسب‌وکار را به دست بیاوریم. به شما پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مطلب با تیم غرفه‌چی همراه باشید.

#تعریف مدل کسب‌وکار

مدل کسب‌وکار (Business Model) به ساختاری گفته می‌شود که نشان‌دهنده چگونگی ایجاد یک ارزش توسط کسب‌وکار، ارائه آن ارزش به مشتری و کسب درآمد از آن است. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت که مدل کسب‌وکار مشخص می‌کند که یک کسب‌وکار از چه طریقی و با ارائه چه محصولات یا خدماتی کسب درآمد می‌کند. به عبارت دیگر مدل کسب‌وکار نقشه‌ای است که مسیر موفقیت یک کسب‌وکار را نشان می‌دهد.

این مدل شامل تمام اجزای حیاتی یک شرکت یا سازمان از جمله منابع، استراتژی‌های فروش، کانال‌های توزیع و روش‌های ارتباط با مشتریان است. انتخاب و طراحی درست مدل کسب‌وکار می‌تواند تاثیر مستقیمی بر موفقیت یا شکست یک شرکت داشته باشد.

#اجزای اصلی مدل کسب‌وکار

هر مدل کسب‌وکار از اجزای مختلفی تشکیل شده است که با هم تعامل دارند تا به هدف نهایی سازمان دست پیدا کنند. در ادامه به بررسی این اجزا می‌پردازیم:

#1. ارزش پیشنهادی (Value Proposition)

این بخش نشان دهنده مزایا و ارزشی است که یک کسب‌وکار به مشتریان خود ارائه می‌دهد. این ارزش می‌تواند شامل گزینه‌ها مختلفی همچون کیفیت بالا، قیمت مقرون به‌صرفه و خدمات پس از فروش باشد. در واقع می‌توان گفت شامل فعالیت‌هایی است که مشتریان را ترغیب به خرید از کسب‌وکار می‌کنند.

#2. بخش‌های مشتریان (Customer Segments)

همه کسب‌وکار‌ها باید مخاطبین هدف خود را مشخص کنند. یعنی از قبل باید مشخص کنند که محصولات و خدمات خود را به چه گروهی از مشتریان ارائه می‌دهند. کسب‌وکارها با شناخت دقیق بخش‌های مختلف مشتریان می‌توانند خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها را راحت‌تر درک کرده و خدمات بهتری به آن‌ها ارائه دهند.

#3. کانال‌های توزیع (Channels)

بخش کانال‌های توزیع شامل راه‌ها و روش‌هایی می‌شود که کسب‌وکار از طریق آن‌ها خدمات و محصولات خود را به دست مشتریان می‌رساند. کانال‌های توزیع می‌توانند فیزیکی (مانند فروشگاه‌ها) یا دیجیتال (مانند وب‌سایت‌ها) باشند.

#4. ارتباط با مشتریان (Customer Relationships)

یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که تاثیر بسزایی بر موفقیت کسب‌وکار دارد ارتباط با مشتریان است. ارتباط سازنده کسب‌وکار با مشتریان خود باعث افزایش فروش و بهبود تجربه مشتریان شود. این ارتباط می‌تواند شخصی‌سازی‌شده، خودکار یا ترکیبی از هر دو روش باشد.

#5. جریان‌های درآمدی (Revenue Streams)

بخش جریان‌های درآمدی روش‌های کسب درآمد یک کسب‌وکار را نشان می‌دهد. متداول‌ترین روش‌های درآمدزایی کسب‌وکار‌ها شامل فروش مستقیم، اشتراک، اجاره و تبلیغات می‌شود.

#6. منابع کلیدی (Key Resources)

این بخش شامل منابعی است که برای اجرای صحیح و موفقیت‌آمیز مدل کسب‌وکار ضروری هستند. این منابع شامل منابع انسانی، منابع مالی، منابع فیزیکی و منابع فکری می‌شوند.

#7. فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)

فعالیت‌های کلیدی فعالیت‌هایی هستند که برای ایجاد ‌و ارائه ارزش پیشنهادی به مشتریان ضروری بوده و در این بخش قرار می‌گیرند.

#8. مشارکت‌های کلیدی (Key Partnerships)

همکاری با سایر شرکت‌ها، تامین‌کنندگان و شرکا می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش ریسک‌های کسب‌وکار کمک کند. در این صورت شانس کسب‌وکار برای رشد افزایش پیدا می‌کند.

#9. ساختار هزینه‌ها (Cost Structure)

این بخش تمام هزینه‌هایی که یک کسب‌وکار برای اجرای مدل خود باید پرداخت کند را شامل می‌شود. نمونه‌ای از این هزینه‌ها هزینه‌های ثابت و متغیر در محل تولید، فروش یا بخش اداری هستند.

#انواع مدل‌های کسب‌وکار

با توجه به تنوع صنایع و بازارها، مدل‌های کسب‌وکار متعددی وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی برخی از رایج‌ترین انواع مدل‌های کسب‌وکار می‌پردازیم:

#1. مدل تولید (Manufacturing Model)

در مدل تولید شرکت‌ها درآمد خود را از تولید محصولات فیزیکی و فروش آن‌ها به دست می‌آورند. برای انجام این مدل کسب‌وکار باید سرمایه زیادی را صرف تجهیزات، نیروی کار و مواد اولیه کنید.

#2. مدل خرده‌فروشی (Retail Model)

در شرکت‌های خرده‌فروشی محصولات مستقیما به مصرف‌کنندگان نهایی فروخته می‌شوند. فروشگاه‌های فیزیکی و آنلاین نمونه‌هایی از مدل خرده‌فروشی هستند که تمرکز آن‌ها روی ارائه تجربه خرید مناسب به مشتریان می‌شود.

#3. مدل اشتراکی (Subscription Model)

در مدل اشتراکی مشتریان برای دسترسی به محصولات و خدمات به صورت ماهانه با سالانه مبلغی پرداخت می‌کنند. سرویس‌های استریمینگ، نرم‌افزارهای SaaS و نشریات آنلاین از این مدل استفاده می‌کنند.

#4. مدل تبلیغاتی (Advertising Model)

در این مدل شرکت‌ها محتوای رایگان به کاربران ارائه داده و از طریق تبلیغات در محتوا‌ها کسب درآمد می‌کنند. به عنوان نمونه می‌توان به وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و رسانه‌های اجتماعی اشاره کرد.

#5. مدل واسطه‌گری (Brokerage Model)

در مدل واسطه‌گری شرکت‌ها به عنوان واسطه‌ای میان فروشندگان و خریداران عمل کرده و از هر تراکنش مبلغی به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند. به عنوان مثال‌هایی از این مدل کسب‌وکار می‌توان به پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و آژانس‌های املاک نام برد.

#6. مدل فریمیوم (Freemium Model)

در این مدل کسب‌وکار معمولا کسب‌وکارها یک نسخه محدود از محصولات یا خدمات خود را به صورت رایگان به مشتریان خود ارائه می‌دهند. سپس برای دریافت خدمات و محصولات با ویژگی‌های پیشرفته‌تر از مشتریان هزینه دریافت می‌کنند.

#7. مدل بازار آنلاین (Marketplace Model)

در مدل بازار آنلاین پلتفرم‌های فضایی را ایجاد می‌کنند که فروشندگان و خریداران بتواند با یکدیگر تعامل داشته باشند. این پلتفرم‌ها از هر معامله‌ای که میان خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد کارمزد دریافت می‌کنند. نمونه‌های موفق این مدل پلترفم‌های آمازون، دیجی‌کالا و eBay هستند.

#8. مدل فرانچایز (Franchise Model)

در مدل فرانچایز شرکت اصلی (فرانچایزر) به افراد یا شرکت‌های دیگر (فرانچایزی‌ها) اجازه می‌دهد تا تحت برند و مدل تجاری آن فعالیت کنند. برندهایی مانند مک‌دونالد و استارباکس از این مدل استفاده می‌کنند.

#9. مدل دراپ‌شیپینگ (Dropshipping Model)

در این مدل فروشنده بدون نیاز به انبارداری یا داشتن کالا سفارشات مشتریان را از تامین‌کنندگان دریافت کرده و مستقیما ارسال می‌کند. این روش برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای آنلاین با سرمایه کم بسیار محبوب و رایج است.

#10. مدل کسب‌وکار مشارکتی (Affiliate Marketing)

در این مدل افراد یا شرکت‌ها با معرفی محصولات دیگران و دریافت کمیسیون از فروش کسب درآمد می‌کنند. پلتفرم‌هایی مانند آمازون و دیجی‌کالا سیستم همکاری در فروش دارند.

#چگونه مدل کسب‌وکار مناسب را انتخاب کنیم؟

انتخاب مدل کسب‌وکار بستگی به منابع موجود، مخاطب هدف، میزان سرمایه اولیه و اهداف بلندمدت شما دارد. برای انتخاب بهترین مدل تحقیق بازار، تحلیل رقبا و بررسی نیازهای مشتریان را فراموش نکنید.

#نتیجه‌گیری: ستون فقرات شرکت‌ها

می‌توان مدل کسب‌وکار را به عنوان ستون فقرات هر سازمان و شرکتی دانست. زیرا موفقیت یک کسب‌وکار به طراحی و اجرای درست مدل کسب‌وکار بستگی دارد. با شناخت انواع مدل‌های کسب‌وکار و انتخاب مناسب‌ترین گزینه می‌توانید مسیر موفقیت خود را هموار کنید. اگر قصد راه‌اندازی کسب‌وکار دارید حتما مدل کسب‌وکار خود را دقیق طراحی کنید و استراتژی‌های مناسبی برای رشد و توسعه آن در نظر بگیرید. آیا شما مدل کسب‌وکار خود را طراحی کرده‌اید؟ اگر تجربه‌ای در این مورد دارید می‌توانید آن را در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.